Οι αντάρτες της ΕΟΚΑ στα χέρια του βρετανικού στρατού: Βασανίστηκαν μέχρι θανάτου οι 14 Κύπριοι στην εξέγερση της δεκαετίας του ’50

Τουλάχιστον 14 Κύπριοι  βασανίστηκαν και στη συνέχεια δολοφονήθηκαν από τις  βρετανικές   δυνάμεις κατά τη διάρκεια της ένοπλης εξέγερσης της δεκαετίας του 1950, σύμφωνα με πρόσφατα αποκαλυφθέντα στοιχεία που εγείρουν νέα ερωτήματα σχετικά με ένα άλλο συγκλονιστικό κεφάλαιο της αποικιοκρατικής ιστορίας της Βρετανίας.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Guardian, μαρτυρίες από Βρετανούς βετεράνους και Κύπριους επαναστάτες μαχητές, μαζί με αρχεία νεκροψίας και νεκροτομείου, καθώς και μέχρι τώρα μη δημοσιοποιημένο υλικό από κυπριακά αρχεία, δείχνουν ότι τα θύματα πέθαναν αφού ανακρίθηκαν από Βρετανούς αξιωματικούς. Οι νεκροί, όλοι άνδρες ηλικίας μεταξύ 17 και 37 ετών, συνελήφθησαν ως ύποπτοι ότι ανήκαν στην Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, γνωστή ως ΕΟΚΑ, η οποία ενορχήστρωσε μια αντάρτικη εκστρατεία για την ανατροπή του βρετανικού ελέγχου στην Κύπρο.

Φωτογραφίες από τα Εθνικά Αρχεία της Κύπρου επιβεβαιώνουν σημάδια βασανιστηρίων στα σώματά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εικόνες φαίνεται να δείχνουν ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων. Ένας μάρτυρας σε έναν από τους θανάτους δήλωσε: «Είδα τους στρατιώτες να βγάζουν τον Νίκο Γεωργίου από το κελί του, σχεδόν αναίσθητο, με αφρό να βγαίνει από το στόμα του. Έκανε έναν απαίσιο ήχο σαν λιοντάρι που γρυλίζει καθώς πέθαινε. Τον άφησαν να πεθάνει στο τσιμέντο έξω».

Αν και οι φήμες ότι ο βρετανικός στρατός χρησιμοποιούσε βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της κατοχής της Κύπρου κυκλοφορούν εδώ και χρόνια, είναι η πρώτη φορά που οι βρετανικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των μυστικών υπηρεσιών του, κατηγορούνται για εκστρατεία παράνομων δολοφονιών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 1955 έως το 1959.

Το 2019, η βρετανική κυβέρνηση κατέβαλε αποζημίωση ύψους 1 εκατ. λιρών σε 33 Κύπριους που ισχυρίστηκαν ότι βασανίστηκαν από τις βρετανικές δυνάμεις. Ανάμεσά τους ήταν και ένα κορίτσι, 16 ετών τότε, το οποίο δήλωσε ότι βιάστηκε επανειλημμένα από στρατιώτες.

Αν και η κυβέρνηση επέμεινε ότι η πληρωμή δεν αποτελεί «καμία παραδοχή ευθύνης», οι νέες λεπτομέρειες θα εντείνουν τον έλεγχο σχετικά με την πραγματική έκταση των θηριωδιών που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για τον τερματισμό της βρετανικής αποικιοκρατίας στο νησί της Μεσογείου.

«14 εγκλήματα της αυτοκρατορίας»

Οι νέοι ισχυρισμοί περιλαμβάνονται σε ένα βιβλίο με τίτλο «14 εγκλήματα της αυτοκρατορίας», το οποίο εκδόθηκε στα ελληνικά και διερευνά τις συνθήκες που οδήγησαν στο θάνατο των 14 ανδρών. Η Ελίνα Σταματίου, η Κύπρια συγγραφέας που πέρασε τρία χρόνια ερευνώντας τους θανάτους, δήλωσε ότι η βρετανική κυβέρνηση πρέπει να αναγνωρίσει το ρόλο της στη μοίρα αυτών των ανθρώπων.

«Η δικαιοσύνη πρέπει να αποδοθεί. Νομίζω επίσης ότι μια επίσημη συγγνώμη προς τις οικογένειες των θυμάτων αυτών θα ήταν πολύ σημαντική, ακόμη και αν έρθει 65 χρόνια μετά. Οι πληγές των οικογενειών είναι ακόμη ανοιχτές», δήλωσε.

Από την 1η Απριλίου 1955 η ΕΟΚΑ εξαπέλυσε εξέγερση εναντίον των βρετανικών αρχών που επέμεναν ότι το νησί «δεν έπρεπε ποτέ να έχει αυτοδιάθεση». Ως απάντηση στην εξέγερση, η Κύπρος κατακλύστηκε από χιλιάδες Βρετανούς στρατιώτες σε μια τελικά μάταιη προσπάθεια να συντριβούν οι ελπίδες του νησιού για ανεξαρτησία. Περίπου 371 Βρετανοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους, σε σύγκριση με περίπου 90 μαχητές της ΕΟΚΑ.

Μεταξύ αυτών ήταν και ο Γεώργιος Χριστοφόρου, 18 ετών, ο οποίος συνελήφθη στην πόλη της Πάφου το 1958. Συναγωνιστές του είδαν να τον συνοδεύουν σε ένα βρετανικό δωμάτιο ανάκρισης και να βγαίνει με «το πρόσωπό του γεμάτο αίμα και δεν μπορούσε να περπατήσει». Κάποιος θυμήθηκε «βογγητά και θορύβους» που προέρχονταν από το δωμάτιο και αργότερα άκουσε τον Χριστοφόρου να ουρλιάζει.

Ένας άλλος μάρτυρας κατέθεσε ότι άκουσε τον ανακριτή του εφήβου να λέει: «Αν δεν μας πεις την αλήθεια, θα σε σκοτώσουμε». Οι εικόνες του Χριστοφόρου στο νεκροτομείο δείχνουν το πρόσωπό του αιματοβαμμένο και παραμορφωμένο. Τα κλινικά έγγραφα δείχνουν ότι πέθανε από εσωτερικά τραύματα στις 22 Νοεμβρίου «ενώ βρισκόταν υπό κράτηση, από τραύματα που οφείλονται σε χτύπημα ή πτώση ή κάποια άλλη μορφή βίας, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν πότε, πού, πώς και με ποιον τρόπο υπέστη τα τραύματα που προκάλεσαν το θάνατό του».