ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΗ 1973 – ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ *** Γράφει η Καλλιόπη Ι. Δημητροπούλου, Φιλόλογος – συγγραφέας – ποιήτρια

Για το Πολυτεχχνείο

Γράφει η Καλλιόπη Ι. Δημητροπούλου
Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιήτρια
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ: ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
Απόσπασμα συνέντευξης: «Ξέρω, ακούγεται πολύ αστείο σήμερα, αλλά τότε δεν ήταν καθόλου. Διότι ακόμα χειρότερος από τη δικτατορία ήταν ο φόβος που μας είχε ενσταλάξει. Αν έχει κάτι ιδιαίτερη αξία στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, και το λέω επειδή συχνά μας παρουσιάζουν ως υπερήρωες, είναι ότι καταφέραμε να ξεπεράσουμε τον φόβο που εννοείται πως είχαμε και στο ξεκίνημα και στη συνέχεια, όταν αρχίσαμε να μετράμε νεκρούς και τραυματίες. Γιατί και τον μεγαλύτερο φόβο τον υπερβαίνεις σαν τον μοιράζεσαι. Καλύτερα, λέγαμε, το χάος της τρέλας μας παρά η σκλαβιά της λογικής μας! Αυτό άλλωστε σημαίνει νιότη.»
*Ο αρθρογράφος, συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός Δημήτρης Παπαχρήστος , υπήρξε εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου κατά την εξέγερση του Νοέμβρη του 1973.
O ΗΛΙΑΣ ΣΤΟΦΥΛΑΣ ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
Ας αφουγκραστούμε και τη σύγχρονη νεανική ποιητική φωνή του Ηλία Στόφυλα που προβληματίζει, αφυπνίζει και κινητοποιεί τη σκέψη του αναγνώστη. Η μνήμη στην ποίηση του Στόφυλα είναι το θεματικό μοτίβο που διεκδικεί τα νόμιμα. Το ποίημα που ακολουθεί είναι μια πολιτική ωδή, όπου η μνήμη λειτουργεί ως αναπνευστήρας δημοκρατίας. Το ποίημα δεν είναι απλώς τιμητικό παράσημο , είναι ηθική ανασκόπηση, είναι κραυγή και εγκατάσταση της εξέγερσης στο παρόν.
ΠΡΟΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ, του Ηλία Στόφυλα
Γκρεμίζεται η Πύλη
κι ανοίγεσαι στην Ιστορία.
Προτομές ελευθέρου σκοπού
ανοίγουν πυρ από γειτονικές ταράτσες.
Ορμητήρια του Ήλιου
-δεν παύει να χαράζει
του ’68 ο Μάης.
Όσοι δε βρήκανε σημάδι
χαρακώθηκαν
στο μάγουλο του Μέλλοντος.
Μνήμη που τους πάει Αίμα.
Cheek to cheek,
γλυκός ασπασμός με τους Στρατόκαυλους;
Στην άλωση των επίμαχων σημείων σου προσβλέπουν.
Απ’ τα Ραδιόφωνα εκπέμπονται οι δρόμοι.
Κι ο Κώστας Γεωργάκης,
προάγγελος της φωτιάς.
Απ’ τη Γένοβα στον “αντιδραστικό” Παράδεισο
χωρίς καμιά ενδιάμεση στάση.
Νομική, Πολυτεχνείο.
Η γνώση όλη στο πόδι.
Επί της Πατησίων.
Επί Πτωμάτων.
Το Άρμα της μάχης μπαίνει απερίσκεπτα στη Σκέψη.
Συνεθλίβησαν τα πόδια σου, Πέπη Ρηγοπούλου.
Η μνήμη σου όμως τρέχει.
Τρέχει και μας φτάνει.
ΕΦΕΕ, ΚΥΠ, ΛΟΚ τούς βρίσκω στην τοποθεσία κόλαση.
Πλεύρης και 4η Αυγούστου
στοχεύουν στην Κοίμηση.
Πάντα γονατισμένος ο Δεκαπενταύγουστος.
Ταγκάρω την αφύπνιση, τη βρίσκω στην τοποθεσία:
“ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ! ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ!”
Μικροφωνίζει το παρόν μας.
Μιλάμε κι ακούμε τη φωνή μας.
Έχουμε επιστροφή.
Επιλαμβάνεται του θέματος ο Γιώργος ο Κυρλάκης.
Τα στημένα οδοφράγματα, δεν εμποδίζουνε το βήμα μας.
Ανοίγεται η Ιστορία…
“Γεγονός λίαν πιθανό, αλλά ανεπιβεβαίωτο;”
Μαθητιώσα νεολαία,
Αφγανοί ταχυδακτυλουργοί
οι χρυσοί νεκροί.
Κι άλλοι ακόμη στους “βασίμως προκύπτοντες”.
Ξένε, κάνε τα μαγικά σου
κι εξαφάνισέ με.
Να πεθάνω αδιάβαστος.
Δεν θέλω τάφο,
έμαθα να καίγομαι.
“Οδηγός της ελπίδας ο πρώτος νεκρός”, θα τραγουδήσουν.
Βγάλε απ’ το καπέλο τον λαγό
να κόψει το νήμα πρώτος.
Σημείο εκκίνησης για την Ανατροπή το Λαγονήσι.
Θάνατος δικτάτορας
σαν βόμβα σκάει και διαλύει
τη ζωή μας.
Χωρίς εκρηκτικό μηχανισμό
ξέχνα το πέρασμα.
Πού ρίχνεσαι Αλέκο Παναγούλη;
Γκρεμίζεται η Πύλη.
Ανοίγουν το ΕΑΤ-ΕΣΑ.
Βασανίζεται ο θάνατος.
Μα άσυλο δε δίνει.
Άβατο το κολαστήριο.
Σφαδάζει η μνήμη σου Μουστακλή και Μήνη.
Φορές 111.
Θάνατος δικτάτορας δια της βίας
μάς επιβάλλεται.
Κι εγώ,
ο απ’ τα κόκκαλα βγαλμένος, με τη βιά μετράω τη γη.
Ορέστη απ’ τον Βόλο, Μαρία απ’ τον Κόσμο
τη ζωή μου θέλω.
“Μόλις φτάσαμε στον θάνατο”,
ενημερώνουν ο Τάσος, ο Σπύρος, ο Δημήτρης. Σιδερένιοι, λοιπόν!
Έχω αφήσει στο τραπέζι
για όταν γυρίσετε:
ΨΩΜΙ-ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Γρήγορα να μην κρυώσουν.
17 Νοεμβρίου 1973.
Γκρεμίζεται η Πύλη.
Ορθώνεται η ομορφιά
κι απονέμει στον κόσμο μας
Δικαιοσύνη.
17 Νοέμβρη 1973 για πάντα.
ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ
Το ποίημα είναι ένα ελεγειακό, ένα επαναστατικό μνημόσυνο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά και για όλη την αντιδικτατορική δράση στην Ελλάδα (1967–1974). Ο ποιητής συμπλέκει το κοινωνικό σώμα της αντίστασης με την προσωπική μνήμη και την ιστορική συνείδηση.
Με γλώσσα αποσπασματική, να σπάει σε χίλια θραύσματα από φωτογραφίες, κραυγές και συνθήματα, με ονόματα και τη μνήμη να γίνεται ένα διαρκές παρόν, το ποίημα λειτουργεί ως πολυφωνική χορωδία νεκρών, ζωντανών, μυημένων και αμύητων, όπου η ιστορική βία συναντά τον ποιητικό μύθο.
Με την εισαγωγή του ποιήματος δηλώνει ότι ο αναγνώστης μπαίνει στο ιστορικό πανόραμα της εξέγερσης.
Ο Μάης ’68 και το Πολυτεχνείο συνυφαίνονται, προεικονίζοντας έτσι τη διαχρονικότητα των εξεγέρσεων.
Η αναφορά του ποιητή στον Κώστα Γεωργάκη, που αυτοπυρπολήθηκε το 1970 στη Γένοβα και παρουσιάζεται ως ο «προάγγελος της φωτιάς», καταδεικνύει ότι η αντιδικτατορική αντίσταση δεν περιορίζεται γεωγραφικά.
Το σώμα της Πέπης Ρηγοπούλου γίνεται τόπος Ιστορίας. Η μνήμη της «τρέχει», δείχνοντας πως η ιστορία δεν παγώνει.
Οι μηχανισμοί της χούντας καταγράφονται: ΕΑΤ-ΕΣΑ, 4η Αυγούστου, Πλεύρης. Το ποίημα κατονομάζει τους θύτες, μια πράξη πολιτική αλλά και ποιητική συνάμα.
Αλλά και το εμβληματικό τρίπτυχο «ΨΩΜΙ – ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» βρίσκεται ξανά «στο τραπέζι» του ποιήματος, σαν να περιμένει τους νεκρούς να επιστρέψουν.
Η κορύφωση του ποιήματος με την κατακλείδα «17 Νοέμβρη 1973 για πάντα» λειτουργεί όχι ως ρητορική υπερβολή αλλά ως ηθική εντολή: Να ανοίγει ξανά και ξανά η Πύλη μέσα από τη μνήμη και την πράξη.
Η ομορφιά για τον Ηλία Στόφυλα ταυτίζεται όχι με την αισθητική αλλά με τη δικαιοσύνη.
Το ποίημα είναι ένα ιστορικό αρχείο σε ποιητική μορφή. Η εξέγερση δεν είναι μουσειακό γεγονός αλλά ενεργό κομμάτι της σύγχρονης πραγματικότητας, μια διαρκής διαδικασία αφύπνισης. Μια ανοιχτή πληγή για συνεχή εκκίνηση, όπως δηλώνει ο ποιητής.