Το άρθρο στην ΑΥΓΗ Πύργου του Εκπαιδευτικού Νίκου Τσούλια
Παράδοξα της καθημερινότητας
Του συνεργάτη της Εφημερίδας μας Εκπαιδευτικού Νίκου Τσούλια
Είναι παράδοξα και όμως δεν τα προσλαμβάνουμε ως τέτοια. Ο λόγος είναι απλός και ισχυρός. Έχει επικρατήσει η απατηλή πρόσληψη των αισθήσεών μας, ενώ η επιστημονική εξήγηση – αν και είναι ορθή – δεν γίνεται κρατούσα για διάφορους λόγους.
Βγήκε ο ήλιος, ο ήλιος ανεβαίνει, ο ήλιος μεσουρανεί, ο ήλιος δύει. Όλες αυτές εκφράσεις δέχονται ότι ο ήλιος κινείται γύρω από τη Γη. Φυσικά ισχύει το αντίθετο. Η Γη γυρίζει γύρω από τον εαυτό της (και έχουμε την εναλλαγή ημέρας – νύχτας) και γύρω από τον ήλιο (και έχουμε τις εναλλαγές των εποχών – σε συνάρτηση με κάποια άλλα αστρονομικά στοιχεία). Αλλά είναι τόσο ισχυρή η φαινομενική κίνηση του ήλιου και η πολιτιστική μεταβίβαση της λανθασμένης ιδέας από γενιά σε γενιά μέσω του γλωσσικού μας κώδικα, που δεν μπορούν να αναθεωρηθούν από την επιστημονική θεώρηση.
Αστέρια υπάρχουν και δεν υπάρχουν. Μπορούμε να βλέπουμε κάποια αστέρια – είτε με γυμνό μάτι είτε με τηλεσκόπιο – αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σίγουρα υπάρχουν. Κάποια από τα αστέρια που βλέπουμε μπορεί να μην υπάρχουν, για τον απλό λόγο ότι το τελευταίο φως που εξέπεμψαν δεν έχει φτάσει ακόμα σε εμάς. Όταν μάλιστα το φως αυτό κάνει εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια έτη φωτός για να φτάσει σε εμάς, τότε εύκολα μπορούμε να σκεφτούμε ότι η πραγματικότητα δεν είναι πάντα αυτό που φαίνεται. Ωστόσο, την επιστήμη δεν την δεσμεύει αυτή η ψευδής εντύπωση, γιατί απλά ξέρει ότι ό,τι παρατηρούμε στο σύμπαν δεν αφορούν το παρόν αλλά το παρελθόν και μάλιστα το πολύ μακρινό παρελθόν. Το δικό μας «τώρα» δεν υπάρχει στη σύμπαν.
Ο ουρανός (ως κάποιου είδους θόλος) και ο ορίζοντας (ως μια συγκεκριμένη γραμμή …συνάντησης ουρανού και γης) δεν υπάρχουν. Είναι δημιουργήματα των αισθήσεών μας. Η εικόνα του ουρανού είναι αποτέλεσμα της διάχυσης του φωτός στην ατμόσφαιρα της Γης. Ποτέ δεν θα τον συναντήσουμε όσο και να απομακρυνόμαστε από τον πλανήτη μας. Η αίσθηση της γραμμής του ορίζοντα εύκολα καταπίπτει ακόμα και με μια δική μας σημαντική μετακίνηση ως προς το αρχικό σημείο παρατήρησής του.
Φυσικά σε μακροκλίμακα δεν υπάρχουν οι έννοιες «πάνω και κάτω» ή αριστερά και δεξιά κλπ. Οι κάτοικοι του Νότιου ημισφαιρίου της Γης νιώθουν φυσικά ότι είναι πάνω στη Γη και όχι από κάτω – όπως νιώθουν και οι κάτοικοι του Βόρειου ημισφαιρίου.
Τα σώματα δεν πέφτουν. Τα έλκει, τα τραβάει η Γη. Κανένας μας δεν νιώθει την ελκτική δύναμη του πλανήτη μας σε κάθε σώμα που βρίσκεται πάνω σ’ αυτόν, απλά γιατί κατανοούμε τον κόσμο από την απαρχή της ζωής μας – και πριν απ’ αυτή! – με δεδομένη αυτή την έλξη, τη βαρύτητα. Μάλιστα, εδώ έχει προσαρμοστεί και η φυσική και έτσι μιλάει για «ελεύθερη πτώση των σωμάτων».
Ενώ οι αιτίες των ασθενειών οφείλονται σε φυσικά αίτια, προσφεύγουμε συχνά πυκνά και σε ανορθολογισμούς – πέραν της ιατρικής και της επιστήμης. Εδώ βέβαια τονίζεται η ενίσχυση της ψυχολογίας του ασθενούς, όταν πιστεύει σε κάποια υπερφυσική δύναμη. Ωστόσο, η αγάπη, η βαθιά γνώση, η εμψύχωση, η αυτοπεποίθηση, ο στοχασμός, η φιλοσοφία και κυρίως ο αισιόδοξος τρόπος ζωής είναι καθοριστικά στοιχεία για την ενίσχυση του ανθρώπου απέναντι στις ασθένειες – πέραν της ιατρικής πρακτικής.
Ακόμα και στην οριοθέτηση των εποχών έχουμε μορφή παραδοξότητας. Θεωρούμε τον Σεπτέμβριο ως μήνα του φθινοπώρου, ενώ το μεγάλο του μέρος – μέχρι τις 21 – είναι μέσα στο καλοκαίρι.
Δεν ενοχλούν πάντα οι παραδοξότητες. Είναι όμως αναγκαίο να τις γνωρίζουμε. Θα συνεχίσουμε να ζούμε με τις παραδοξότητες – αν και για κάποιες (π.χ. αντιμετώπιση ασθενειών) θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Για παράδειγμα, ποιος μπορεί να αναθεωρήσει τους τόσους και τόσους κόσμους που έχουν δημιουργηθεί για το ηλιοβασίλεμα; Ποιος μπορεί να αναιρέσει την ομορφιά του γεμάτου άστρα νυχτερινού ουρανού – με βάση το τι πράγματι υπάρχει και τι όχι;