ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Χ.ΜΠΑΣΕΤΑ: «ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ ΣΤΑ ΥΣΤΕΡΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΑ-ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ» (Συμβολή σε μια επανάγνωση της Ηλειακής τοπικής ιστορίας) *** Σημείωμα Λεωνίδα Γ.Μαργαρίτη, Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνων Νοτ. Δυτ. Ελλάδος
BIBΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΚΡΙΤΙΚΗ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Χ.ΜΠΑΣΕΤΑ: «ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ ΣΤΑ ΥΣΤΕΡΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΑ-ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ»
(Συμβολή σε μια επανάγνωση της Ηλειακής τοπικής ιστορίας)
Εκδόσεις: ΛΕΙΜΩΝ Αθήνα 2023
Σημείωμα Λεωνίδα Γ.Μαργαρίτη, Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνων Νοτ. Δυτ. Ελλάδος
Προ ημερών έλαβα με μια ιδιαίτερα τιμητική αφιέρωση το βιβλίο του συμπατριώτη ( Χελιδόνι Ηλείας) Κωνσταντίνου Μπασέτα με τον τίτλο: «Χωριά της Ηλείας στα ύστερα Βυζαντινά και μεταβυζαντινά-Οθωμανικά χρόνια» και φυσικά τον ευχαριστώ δημόσια ιδιαιτέρως.
Μάλιστα με ικανοποίηση έλαβα πρότασή του, να είμαι ένας από όσους θα παρουσιάσουν του βιβλίου του στο Kουρβισιάνειο Πολιτιστικό Κέντρο της Γαστούνης.
Και φυσικά δεν είχα κανένα λόγο να αρνηθώ μια και με την εργασία του αυτή μας φέρνει πλείστες όσες πληροφορίες που είναι απόλυτα χρήσιμες σε όσους συνεχίζουμε να ασχολούμαστε με την καταγραφή τοπικών ιστοριών..
Βέβαια αρχικά θέλω να κάνω μια παρατήρηση πάνω στον τίτλο του έργου.
Ο όρος και ο χαρακτηρισμός της περιόδου κατάκτησης των περιοχών της Ηλείας χαρακτηρίζεται ως Βυζαντινός και μεταβυζαντινός.
Η κατάκτηση της Ελλάδος ,των Ελληνικών πόλεων (Αχαϊκής Συμπολιτείας) από τους Ρωμαίους σήμανε το τέλος της Ελληνικής κυριαρχίας, οπότε έχουμε πλέον και μιλάμε για Ρωμαϊκή περίοδο.
Μετά την διάσπαση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε Ανατολική (Κωνσταντινούπολη) και Δυτική (Ρώμη) η περιοχή μας υπήρξε Θέμα, της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας άσχετα εάν κάποιοι-ελάχιστοι ιστορικοί της τελευταίας περιόδου ομιλούν για Βυζαντινή περίοδο.
Η καθιέρωση χρήσης της Ελληνικής γλώσσας ,ήταν ενέργεια με πολιτική σημασία, μια και οι περιοχές που δέσποζε η Ανατολική Αυτοκρατορία μιλούσαν την Ελληνική γλώσσα. Ίσως θα ήταν σκόπιμη ο χαρακτηρισμός της περιόδου ως Ενετοκρατία η Φραγκοκρατία μια και οι περιοχές μας μετά την Ρωμαϊκή,Βυζαντινή κατά το συγγραφέα περίοδο, έχουμε την πρώτη αλλά και την δεύτερη Οθωμανική κατάκτηση, περιόδους για τις οποίες γίνεται αναλυτικά λόγος στο έργο του κ. Κωνσταντίνου Χ. Μπασέτα.
Αυτές οι εισαγωγικές παρατηρήσεις δεν αποτελούν τίποτε περισσότερο από την αντιμετώπιση της ιστορικής πραγματικότητας και δεν μειώνουν επ’ ουδενί το έργο του συγγραφέα. Απλά είμαι από εκείνους που δεν δέχονται τον χαρακτηρισμό της περιόδου ως Βυζαντινής.
Θα σημειώσω αρχικά, δύο λόγια για το συγγραφέα:.
Ο φίλος Κωνσταντίνος Μπασέτας γεννήθηκε στο Χελιδόνι Ηλείας.
Σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Τριπόλεως,, και ακολούθως, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Freiburg της Γερμανίας, από το οποίο πήρε τον τίτλο Magister Artium στα Παιδαγωγικά, την Ψυχολογία και Φιλοσοφία.
Το έτος 1990 αναγορεύτηκε διδάκτωρ της Παιδαγωγικής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δίδαξε επί σειράν ετών σε δημοτικά σχολεία, και ως Καθηγητής των Παιδαγωγικών στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης, στις σχολές Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών, καθώς και σε μεταπτυχιακά τμήματα σπουδών.
Διετέλεσε Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης.
Καθηγητής της Παιδαγωγικής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο οποίο δίδαξε, επί είκοσι έτη και μέχρι τη συνταξιοδότηση του.
Συγγραφέας πολλών επιστημονικών άρθρων και μελετών, κυρίως ψυχοπαιδαγωγικού περιεχομένου.
Από τις εκδόσεις «Διάδραση» κυκλοφόρησαν τα βιβλία του: Ψυχολογία της μάθησης, Παιδαγωγική αλληλεπίδραση στο σχολείο και Γνωστικές – πραξιακές θεωρίες μάθησης και σχολική πρακτική,
Έγραψε την ιστορία του χωριού Χελιδόνι από της πρώτης γραπτής μαρτυρίας για την ύπαρξή του, το έτος 1364, μέχρι σήμερα.
Υπάρχουν όμως αναφορές και στην ιστορία άλλων χωριών της περιοχής και κυρίως των λεγόμενων ωλενιακών χωριών, όπως του Γουμέρου και της Ωλένης στα χρόνια της Α’ Τουρκοκρατίας.
Ο συγγραφέας κ. Μπασέτας δεν διαθετε κάποια ειδική επιστημονική η άλλη εξειδίκευση περί την ιστορία, τη δημογραφία και την οικονομία.
Παρ’ όλα αυτά καταπιάνεται επιτυχώς και μας παρουσιάζει μια σπουδαία εργασία-μελέτη και εδώ, έγκειται και το σημαντικό του εγχειρήματος.
Στο προλογικό σημείωμά του ο καθηγητής νεώτερης Ελληνικής ιστορίας Γεώργιος Νικολάου, χαρακτηρίζει τη μελέτη του, «συμβολή στην επανάγνωση της Ηλειακής τοπικής ιστορίας, την οποία και εντάσσει στο έντονο ενδιαφέρον που παρατηρείται στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες».
Ο φίλος συμπατριώτης κ.Μπασέτας με το υπό παρουσίαση βιβλίο του, μας προσφέρει ένα έργο ζωής
Αυτό το έργο, του πήρε ένα σημαντικό χρόνο από τη ζωή του.
Δικαιολογημένα το χαρακτηρίζω προσωπικά ως έργο ζωής.
Βέβαια αποτελεί απόδειξη της αγάπης του στον τόπο που γεννήθηκε την Ηλεία.
Σήμερα δίνεται σε μας η ευκαιρία να μάθουμε για κάθε χωριό της χρονικής περιόδου που καταλαμβάνει η μελέτη του, τον αριθμό των κατοίκων, τα ονόματα-επώνυμα που εκείνη την περίοδο χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι, την οικογενειακή κατάσταση, άγαμοι, έγγαμοι, χήρες, τα προϊόντα που παρήγαγε κάθε χωριό και τον φόρο που κάθε χωριό εκαλείτο να καταβάλει στον κυρίαρχο είτε αυτός ήταν Φράγκος, ή Ενετός είτε Μωαμεθανός.
Εκείνο ακόμη που μας πληροφορεί και έχει μεγάλη σημασία είναι η εθνολογική σύνθεση κάθε χωριού. Ο έλεγχος των κατάστιχων ήταν μια κοπιώδης εργασία και η αποτύπωση-μετάφραση σημαντικό έργο το οποίο ο συγγραφέας επιφορτίσθηκε.
Εντοπίζει και εξετάζει όπως σημειώσαμε 94 χωριά από τα οποία ξεχωρίζει 32 συνολικά τα οποία κατατάσσει εθνολογικά σε ελληνικά και 62 σπο τα υπόλοιπα, τα οποία χαρακτηρίζει-ονομάζει Αρβανιτοχώρια,. Σ’ αυτό το σημείο να κάνω μια αναφορά στην ύπαρξη τόσο πολλών χωριών αρβανιτών στην περιοχή που πραγματεύεται ο φίλος μας στο έργο του.
Είναι γεγονός ότι καμιά φυλή στην πολυτάραχη ιστορία της ανθρωπότητας, δεν μπόρεσε να αποφύγει την επιμιξία. Όσοι σήμερα ισχυρίζονται ότι είναι φυλετικώς απευθείας απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων ή των Λατίνων ίσως αγνοούν την ιστορική αλήθεια: ότι τόσο το αρχαίο Ελληνικό Έθνος, όσο και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν υπήρξαν ποτέ ομοιογενείς, αλλά αποτελούσαν ένα μείγμα, φυλών και εθνοτήτων .
Ο ισχυρισμός ότι το έθνος των Ελλήνων αν και πέρασαν τόσοι αιώνες έκτοτε δεν υπέστη καμία επιμιξία σίγουρα αποτελεί ιστορική ανακρίβεια και επιστημονική καπηλεία. Και βέβαια ο κ. Μπασέτας με το έργο που παρουσιάζουμε σήμερα εντοπίζει πολλές φορές παρόμοιες επιμιξίες.
Η φυλή γεννιέται από βιολογικούς και μόνο παράγοντες, ενώ το Έθνος είναι δημιούργημα πολλών άλλων παραγόντων, γεωγραφικών, ιστορικών, πολιτισμικών, οικονομικών και εκδηλώνεται με τη σφυρηλάτηση της Εθνικής Συνείδησης στα διαφορετικής φυλετικής καταγωγής άτομα.
Θα επιχειρήσουμε μια αναφορά στην περιοχή μας όπου εγκαταστάθηκαν ανά τους αιώνες, χιλιάδες Αλβανοί και θα κάνουμε λόγο μόνο γι’ αυτή την εθνότητα, μια και η μελέτη-εργασία του κ. Μπασέτα εντοπίζει μεγάλη μερίδα χωριών στα οποίοα είτε είναι αποκλειστικά αρβανιτοχώρια η σε άλλη περίπτωση πλειοψηφούν στο σύνολο του πληθυσμού του χωριού.
Σύμφωνα με την «Ιστορία του νέου Ελληνισμού» του Απόστολου Βακαλόπουλου η πρώτη παρουσία Αλβανών τοποθετείται χρονικά στα έτη 1348 και 1380, όταν Δεσπότης της Πελοποννήσου ήταν ο Μανουήλ Κατακουζηνός. Ο πραγματικός όμως εποικισμός Αλβανών συντελείται το 1383-1407 επί Θεόδωρου Α΄ Παλαιολόγου.
Έχει καταγραφεί ιστορικά ότι μόνο το 1394 περίπου 10.000 Αλβανοί με τις γυναίκες τους, τα παιδιά και τα ζώα τους πιεζόμενοι από την προώθηση των Τούρκων πήραν άδεια και εγκαταστάθηκαν ειρηνικά στους νομούς Αχαΐας, Ηλείας και Αρκαδίας.
Η δεύτερη εποίκηση Αλβανών στην Αχαΐα έγινε το 1418 μετά την κατάλυση, από τον Κάρολο Α΄ Τόκκο, της κυριαρχίας των Αλβανών στην Αιτωλία και Ακαρνανία.
Στις επαρχίες Πατρών και Καλαβρύτων υπάρχουν χωριά με αμιγώς Αλβανικό πληθυσμό που μιλούν την Αλβανική γλώσσα.
Ο νομός το έτος 1902 είχε συνολικό πληθυσμό 144.826 κατοίκους και από αυτούς 6.564 ήταν Αλβανοί.
Ειδικότερα η μεγαλύτερη αναλογία Αλβανών υπήρχε στην περιοχή του Δήμου Δύμης.
Σε συνολικό πληθυσμό 10.201 κατοίκων υπήρχαν 2.613 Αλβανοί, δηλαδή περίπου 25% του πληθυσμού του.
Το ερώτημα που εύλογα μπορεί να διατυπωθεί μετά απ’ αυτά τα στοιχεία είναι: τι απέγιναν από τότε αυτοί οι Αλβανοί;
Την απάντηση στο ερώτημα , δίνουν οι ίδιοι με την εν γένει συμπεριφορά τους.
Αφομοιώθηκαν φυλετικώς και εθνολογικώς με τους Έλληνες και απέκτησαν Ελληνική εθνική συνείδηση.
Έπαψαν με τον καιρό να λέγονται Αλβανοί και μετά τον εκχριστιανισμό τους ονομάσθηκαν Αρβανίτες. Σήμερα πλέον δεν μιλάει κανείς για Αρβανίτες. Οι φυλετικές προσμίξεις ετών, επιτάχυναν την αφομοίωση τους. Σήμερα η λέξη Αρβανίτης μόνο ως επώνυμο απαντάται .
Οι Έλληνες στο διάβα των αιώνων σε πείσμα των καιρών, και των δυσοίωνων προβλέψεων, επέδειξαν συνοχή και αντοχή σαν Έθνος αλλά και ικανότητα στην αφομοίωση διαφόρων φυλών και εθνοτήτων.
Οι δάσκαλοί μας στους οποίους στηρίζουμε το μέλλον μας ως λαός και ως Έθνος, είναι υποχρεωμένοι να διδάξουν στα παιδιά μας, πως ο Ελληνικός πολιτισμός αλλά και ο Χριστιανισμός που κάποιοι οψίμως τον επικαλούνται, διακρίνονται για την Οικουμενικότητά τους και τον ανθρωπισμό τους. Αυτή είναι η μεγαλοσύνη των Ελλήνων. Κι αυτό το δρόμο θα πρέπει να συνεχίσουμε μέσα στην Ευρώπη των Λαών, των φυλών και των εθνοτήτων με τη διατήρηση των ιδιαιτεροτήτων μας, των ηθών και των παραδόσεών μας.
*** Η εργασία του φίλου μας κ. Μπασέτα όπως μας παραδόθηκε μετά από μακροχρόνια κυοφορία, μας βοηθά πολύ περισσότερο σήμερα που οι επαπειλούμενοι κίνδυνοι είναι εμφανείς και ίσως επιβάλλεται να τους αντιμετωπίσουμε με θάρρος αποφασιστικότητα και χωρίς ξενοφοβία και ασύνετους εθνικισμούς. Και μη ξεχνάμε πως μόνοι μας και με ισχυρό πιστεύω στην ευρωπαϊκή οικογένεια μπήκαμε σε ένα καμίνι εθνοτήτων και έχουμε υποχρέωση να φανούμε ανθεκτικοί στις έξωθεν πιέσεις και συνεκτικοί στα δικά μας πιστεύω και τις δικές μας παραδόσεις.
Αγαπητέ μας κ.Μπασέτα σε ευχαριστούμε για την εργασία σας που μας διδάσκει να μάθουμε ποιο ήταν το ανθρώπινο δυναμικό του τόπου μας ποιες ήταν οι συνθήκες που διαμόρφωσαν τις τότε κοινωνίες και φυσικά τα παραγόμενα τότε προϊόντα, τη σύνθεση των πληθυσμών των χωριών μας και τους φόρους που κάθε φορά πλήρωναν για τα προϊόντα που παρήγαγαν.