Γράφει η Μαρία Αρβανίτη – Σωτηροπούλου, Ιατρός και μέλος διεθνούς οργανισμού κατά της ύπαρξης ατομικών όπλων
Η συνεχιζόμενη τραγωδία στη Γάζα, επανέφερε το θέμα της ευθύνης των λειτουργών υγείας βάσει των αρχών της Ιατρικής σε συνθήκες ειρήνης και πολέμου, που θέσπισε πρώτος ο Ιπποκράτης.
Η στρατιωτική εισβολή του Ισραήλ στο νοσοκομείο Al-Shifa στην πόλη της Γάζας είναι «εντελώς απαράδεκτη», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, στις 16 Νοεμβρίου. «Τα νοσοκομεία δεν είναι πεδία μάχης», είπε «σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, οι εγκαταστάσεις υγείας, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, τα ασθενοφόρα και οι ασθενείς πρέπει να προστατεύονται και να προστατεύονται από όλες τις πολεμικές πράξεις». Ο ΠΟΥ δεν έχει λάβει ενημερώσεις για τον αριθμό των θανάτων ή τραυματισμών στη Γάζα τις τελευταίες τρεις ημέρες, αλλά μόνο το ένα τέταρτο των νοσοκομείων της Γάζας εξακολουθεί να λειτουργεί – 26 από τα 36 νοσοκομεία είναι τώρα κλειστά, είτε λόγω ζημιών, επιθέσεων είτε επειδή έχουν ξεμείνει από καύσιμα. Πριν από τη σύγκρουση υπήρχαν περίπου 3.500 νοσοκομειακά κρεβάτια σε όλη τη Γάζα. σήμερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 1.400. «Οι γιατροί και οι νοσηλευτές πρέπει να λάβουν αδύνατες αποφάσεις για το ποιος ζει και ποιος πεθαίνει», είπε ο Δρ Τέντρος.
Στις 13 Νοεμβρίου, οι περιφερειακοί διευθυντές της UNFPA, της UNICEF και της ΠΟΥ ζήτησαν άμεση δράση για να σταματήσουν οι επιθέσεις στην υγειονομική περίθαλψη στη Γάζα. Τις τελευταίες 36 ημέρες, ο ΠΟΥ έχει καταγράψει τουλάχιστον 137 επιθέσεις στην υγειονομική περίθαλψη στη Γάζα, με αποτέλεσμα 521 θανάτους και 686 τραυματισμούς, συμπεριλαμβανομένων 16 θανάτων και 38 τραυματισμών εργαζομένων στον τομέα της υγείας εν ώρα υπηρεσίας. «Οι επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις και αμάχους είναι απαράδεκτες και αποτελούν παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου Ανθρωπιστικών Δικαιωμάτων και Συμβάσεων», ανέφεραν.
«Ο κόσμος δεν μπορεί να σταθεί σιωπηλός ενώ τα νοσοκομεία, που θα έπρεπε να είναι ασφαλή καταφύγια, μεταμορφώνονται σε σκηνές θανάτου, καταστροφής και απόγνωσης. Απαιτείται αποφασιστική διεθνής δράση τώρα για να εξασφαλιστεί μια άμεση ανθρωπιστική κατάπαυση του πυρός και να αποφευχθούν περαιτέρω απώλειες ζωών και να διατηρηθεί ό,τι έχει απομείνει από το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στη Γάζα. Απαιτείται τώρα ανεμπόδιστη, ασφαλής και διαρκής πρόσβαση για την παροχή καυσίμων, ιατρικών προμηθειών και νερού για αυτές τις σωτήριες υπηρεσίες. Η βία πρέπει να τελειώσει τώρα».
Οι γιατροί ιστορικά έδρασαν με γνώμονα την παναθρώπινη αλληλεγγύη και σε κάθε πόλεμο βρέθηκαν πάντα στην πρώτη γραμμή του για να περισώσουν ότι μπορούν περιθάλποντας τους στρατιώτες εχθρούς και φίλους, που κομματιάζονται στα φονικά πεδία ή τον άμαχο πληθυσμό που εξολοθρεύεται από βόμβες, λιμούς ή επιδημίες στα μετόπισθεν. Από την εποχή του Τρωικού πολέμου κιόλας βλέπουμε ότι στο γιατρό κάθε κοινωνία όχι μόνο επιτρέπει, αλλά και επιβάλλει μια προνομιακή θέση πάνω από παρατάξεις, με μόνη σημαία το συμφέρον του ενός ανθρώπου, που έτυχε σ’ αυτή τη μάχη να γλιτώσει. Έτσι και σήμερα παρατηρούμε πολλούς γιατρούς να θυσιάζονται εκτελώντας αυτό το Ανθρωπιστικό καθήκον και ΜΚΟ όπως οι «Γιατροί χωρίς σύνορα» να δρουν και να κινδυνεύουν στη Γάζα πιστοί στα ανθρωπιστικά ιδεώδη.
Δυστυχώς στον αντίποδα αναφέρεται ότι περίπου 100 γιατροί που ανήκουν σε μια ομάδα που ονομάζεται «Γιατροί για τα Δικαιώματα των Ισραηλινών Στρατιωτών» υπέγραψαν πρόσφατα μια επιστολή που αποτελει κατάφωρη απόρριψη της πιο θεμελιώδους ηθικής του ιατρικού επαγγέλματος και στην οποία δήλωναν ότι είναι «υποχρέωση» για τον στρατό να στοχεύει νοσοκομεία στη Γάζα, που φέρεται να χρησιμοποιούνται για την προστασία της Χαμάς.
Η Διακήρυξη της Γενεύης , γνωστή και ως «σύγχρονος όρκος του Ιπποκράτη», είναι μια από τις παλαιότερες πολιτικές του Παγκόσμιου Ιατρικού Συλλόγου, που υιοθετήθηκε στη Γενεύη τον Σεπτέμβριο του 1948, μετά την αποκάλυψη των ναζιστικών εγκλημάτων στα οποία συμμετείχαν γιατροί όπως ο Μέντελε.. Αναφέρει, εν μέρει, ουσιαστικά αυτολεξί μετεγγράφοντας τον Ιπποκρατικό Όρκο ότι:
«Ως μέλος του ιατρικού επαγγέλματος:
Θα διατηρήσω τον απόλυτο σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή.
Δεν θα επιτρέψω λόγους ηλικίας, ασθένειας ή αναπηρίας, πίστης, εθνοτικής καταγωγής, φύλου, εθνικότητας, πολιτικών πεποιθήσεων, φυλής, σεξουαλικού προσανατολισμού, κοινωνικής θέσης ή οποιουδήποτε άλλου παράγοντα να παρέμβει μεταξύ του καθήκοντός μου και του ασθενούς μου».
Υπενθυμίζουμε επίσης ότι ο Παγκόσμιος Ιατρικός Σύλλογος με έγγραφό του την 9 Οκτωβρίου 2004 μετά τη Γενική Συνέλευση που έγινε στο Τόκιο, ανακοίνωσε ότι «οι στρατιωτικοί γιατροί είναι –πάντα- πρώτα γιατροί και μετά στρατιώτες» και ότι «η ιατρική ηθική εν καιρώ πολέμου είναι ταυτόσημη με την ιατρική ηθική σε καιρό ειρήνης». Η ανακοίνωση εκδόθηκε με αφορμή το άρθρο του Steven Miles, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα (ΗΠΑ) στο έγκριτο LANCET (2004, 364:725-9) για τη συμμετοχή (συνενοχή) των γιατρών σε κακοποιήσεις κρατουμένων στο Ιράκ, Αφγανιστάν και Γκουαντανάμο.
Το ευτύχημα σήμερα είναι ότι αυτή η μικρή ομάδα απάνθρωπων γιατρών στο Ισραήλ δεν μπορεί να σκιάσει τις πολλές θαρραλέες και επιτακτικές φωνές για ειρήνη, που ακούγονται και από το Ισραήλ. Μεταξύ αυτών, οι «Γιατροί για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ισραήλ» εξέδωσαν μια επείγουσα «Κλήση για κατάπαυση του πυρός και τερματισμό των επιθέσεων κατά των νοσοκομείων στη Γάζα», ενώ υπήρξαν πάρα πολλές άλλες εκκλήσεις από κορυφαίους οργανισμούς υγείας και ανθρωπιστικής βοήθειας παγκοσμίως για επείγουσα κατάπαυση του πυρός σε αυτόν τον πόλεμο παρά τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για τη φίμωση τους.
Η φίμωση των επαγγελματιών υγείας σε ένα κρίσιμο θέμα της υγειονομικής περίθαλψης και της προστασίας της είναι εντελώς απαράδεκτη.
Όμως βλέπουμε ότι στις ΗΠΑ, ο «Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος» (AMA) αρνήθηκε πρόσφατα να συζητήσει ένα ψήφισμα που παροτρύνει τον σύλλογο να υποστηρίξει «μια κατάπαυση του πυρός στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη προκειμένου να προστατευθούν οι ζωές των πολιτών και το προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης», σε αντίθεση με τις δηλώσεις του τον Μάρτιο του 2022 μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όταν ο πρόεδρος της ένωσης είπε ότι «η ρωσική στρατιωτική στόχευση εγκαταστάσεων υγείας παραβιάζει κάθε πρότυπο ευπρέπειας» και ζήτησε να τερματιστεί ο πόλεμος. Δεν έχει δοθεί κάποια δικαιολογία για την εφαρμογή τόσο προφανώς διαφορετικών προσεγγίσεων σε ίδιο θέμα.
Στις 21 Οκτωβρίου, το περιοδικό BMJ Global Health δημοσίευσε ένα άρθρο που περιγράφει τις φρικτές συνέπειες της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στη Γάζα για την υγεία και την υγειονομική περίθαλψη, εφιστώντας επίσης την προσοχή στο ιστορικό πλαίσιο. Ακολούθησαν αμείλικτες εκκλήσεις για την παραίτηση του αρχισυντάκτη του περιοδικού.
Άλλες προφανείς προσπάθειες να φιμώσουν τους επικριτές του τρέχοντος ισραηλοπαλαιστινιακού πολέμου περιλαμβάνουν την έκκληση του Ισραήλ για την απόλυση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, αφότου ο Γκουτέρες επέστησε την προσοχή στο ιστορικό πλαίσιο των επιθέσεων της Χαμάς σε Ισραηλινούς αμάχους στις 7 Οκτωβρίου.
Έχουμε ακούσει πολλές φορές για το «δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπίζεται τον εαυτό του», όμως είναι σαφές ότι η αυτοάμυνα ΠΟΤΕ δεν καθιστά τους βομβαρδισμούς των νοσοκομείων νόμιμους. Οι άμαχοι δεν καθίστανται ξαφνικά μη άνθρωποι, άσχετοι ή μη απαραίτητοι, με βάση την πιθανότητα ότι οι μαχητές θα μπορούσε να χρησιμοποιήσουν το ίδιο κτίριο.
Την Τρίτη, η Φραντσέσκα Αλμπανέζε, η Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη είπε στην Εθνική Λέσχη Τύπου ότι υπάρχει ανάγκη να εργαστεί για τον «επανανθρωπισμό του λόγου». Έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στα δεινά των παιδιών στην Παλαιστίνη, υπενθυμίζοντάς μας ότι «ο μισός παλαιστινιακός πληθυσμός υπό στρατιωτική κυριαρχία αποτελείται από παιδιά».
Για τους επαγγελματίες υγείας, θα ήλπιζε κανείς ότι δεν υπάρχει ανάγκη να επανεξανθρωπίσουμε οποιαδήποτε συζήτηση. Η κοινή μας ανθρωπιά είναι θεμελιώδης για αυτό που κάνουμε.
Δυστυχώς, τα πρόσφατα γεγονότα έδειξαν ότι πρέπει να είμαστε πάντα σε επαγρύπνηση. και όχι μόνο στα πεδία πολέμου.
Υπενθυμίζουμε ότι και εδώ στην Ελλάδα κατά τα δύσκολα χρόνια της βαθειάς οικονομικής κρίσης το 2015, όταν ζητήθηκε από στρατιωτικούς γιατρούς να καλύψουν θέσεις αγροτικών ιατρών στα Διαπόντια νησιά (Οθωνοί Ερεικούσα, Μαθράκι) η απάντηση του Συλλόγου Στρατιωτικών Ιατρών ΕΣΤΙΑ ήταν ότι «για την επάνδρωση -υποστήριξη , παραμεθόριων περιοχων απο αξκούς ιατρούς των Ε.Δ. ως ΕΣΤΙΑ, θέλουμε να διασαφηνίσουμε ότι ενδιαφερόμεθα για τους ΑΚΡΙΤΕΣ του ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, και θεωρούμε καθήκον μας την στήριξη των ελλήνων…ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ (και για να είναι σαφέστερο….την στήριξη, όσων δεν χρώνται βεβαιώσεων, ταυτοτήτων και….ψευδοφοιτήσεων σε ελλαδικά Ρεπούσεια σχολεία, η προύπαρξης κράτους για να είναι έλληνες).»