H ΠΑΤΡΑ ΚΑΙ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ *** Γράφει ο κ. Κώστας Α. Κυριακόπουλος
H ΠΑΤΡΑ ΚΑΙ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ
Του κ. Κώστα Α. Κυριακοπούλου
Πιστεύω ότι δεν υπάρχει Πατρινός που να μην ξέρει πως ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε στην Πάτρα(13 Ιαν.1859) άλλωστε αυτό υπενθυμίζει η στήλη στην οποία έχει τοποθετηθεί η προτομή του στα Ψηλά Αλώνια.
Σκοπός του σημειώματος αυτού δεν είναι ν’ αναπτύξω τα της ζωής και του ποιητικού έργου του Παλαμά.
Θα περιοριστώ να υπενθυμίσω στους παλαιότερους και να κατατοπίσω τους νεότερους Πατρινούς για την εποχή του θανάτου του, που τόση συγκίνηση προκάλεσε στους Πανέλληνες.
Η χώρα μας στέναζε τότε κάτω από την ξενική κατοχή. Τους Έλληνες τους γαλουχούσαν οι πιο προσφιλείς αναμνήσεις-τόσο πρόσφατες του Ελληνικού Έπους του 1940-1941 όταν στις 28 Φεβρουαρίου 1943 μεταδίδεται η είδηση του θανάτου του ποιητή.
Η θλίψη που προκάλεσε σ’ όλους δεν ήταν μόνο για την απώλεια μιας εξέχουσας ποιητικής μορφής που είχε επί δεκαετίες κυριολεκτικά θρέψει πνευματικά δύο γενεές Ελλήνων αλλά και γιατί ένα αδούλωτο πνεύμα που εγγυόταν τη σύντομη επάνοδο της Ελευθερίας με τον εμπνευσμένο του στίχο, έπεφτε νικημένο από το χρόνο.
Τότε στην Πάτρα δημάρχευε ένας εκλεκτός δημότης ο ευφυέστατος Ανδρέας Ζωϊόπουλος που προσφέρονταν πάντα ανιδιοτελώς για την προκοπή της πόλεως. Δεν θυμάμαι εάν την ίδια η την επόμενη μέρα τον επισκέφτηκε ο δικηγόρος Κώστας Τριανταφύλλου, που μετά τον Στέφανο Θωμόπουλο, έχει καθιερωθεί με τα πονήματά του ως ο νέος ιστορικός της Πάτρας. Πρότεινε στο Δήμαρχο να γίνει πρώτα στην Πάτρα φιλολογικό μνημόσυνο του Παλαμά.
Η πρόταση αυτή έγινε αμέσως δεχτή κι από τη διοικούσα επιτροπή του Δήμου αφού προηγουμένως είχε εκδοθεί τιμητικό ψήφισμα συμμετοχής στο μεγάλο πένθος και αποφασίστηκε να μετονομαστεί η οδός Κορίνθου σε Κωστή. Παλαμά.
Σχηματίστηκε μια επιτροπή από το δραστήριο σύμβουλο Θάνο Λατρώνη, το φιλότεχνο συμπολίτη Γεώργιο Αναστασόπουλο και τον υποφαινόμενο για να προετοιμάσει την εκδήλωση.
Οι δυσχέρειες δεν αφορούσαν μόνο τον τρόπο και την αντάξια για το γεγονός προσφορά που έπρεπε να καλύψει την όλη εκδήλωση αλλά είχαν να αντιμετωπίσουν και τις επιφυλάξεις των αρχών κατοχής. Γιατί αυτές είχαν καλά πληροφορηθεί για το τι έγινε κατά την κηδεία του Παλαμά στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας, όταν ένας ολόκληρος λαός βροντοφωνούσε -αφήνοντας ελεύθερη την ψυχή του- τον Εθνικό μας ύμνο.
Για όσους δεν έζησαν έστω κι από μακριά, τον πρωτοφανή συναγερμό που έγινε κατά την εκφορά του νεκρού θα ήταν ίσως αρκετό να διαβάσουν το και σήμερα συγκλονιστικό και πολυσήμαντο ποίημα-εμβατήριο που απήγγειλε μπρος στο φέρετρο του Παλαμά ο μεγαλόπνευστος ποιητής Άγγελος Σικελιανός που αξίζει εδώ να μεταφέρουμε λίγες στροφές:
«Hχήστε,οι σάλπιγγες…Καμπάνες βροντερές
Δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…
Βογγήστε ,τύμπανα πολέμου…Οι φοβερές
Σημαίες ξεδιπλωθείτε στον αέρα!
Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα!
‘ Ένα βουνό με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο κι ως την Οσσα
Κι αν πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό
Ποιον κλεί, τι κι αν το πει η δικιά μου γλώσσα;
Βόγγα, Παιάνα! Οι σημαίες οι φοβερές
Στης Λευτεριάς, ξεδιπλωθείτε στον αέρα!…»
Και δεν είχαν οι κατοχικές αρχές-για να επιτρέψουν να γίνει το μνημόσυνο από το Δήμο στο Δημοτικό Θέατρο-να σκεφτούν μόνο πως θ’ αποφεύγονταν η επανάληψη του αθηναϊκού συναγερμού και στην Πάτρα αλλά και για κάτι άλλο. Ο ακαταπόνητος Τριανταφύλλου είχε ετοιμάσει την κυκλοφορία ενός πολυσέλιδου τεύχους του περιοδικού του ‘ΑΧΑΙΚΑ αποκλειστικά αφιερωμένου στην Παλαμά.
Καταβλήθηκαν πολλές ενέργειες ,με κατάληξη να επιτραπεί το φιλολογικό μνημόσυνο, η κυκλοφορία όμως του τεύχους-κι αυτή ύστερα από αρχική κατάσχεση-ν’ αναβληθεί για αργότερα.
Έτσι το πρωί της 21ης Μαρτίου 1943 το δημοτικό θέατρο βρέθηκε κυριολεκτικά κατάμεστο με πιο πολλούς όρθιους.
Στη σκηνή είχε στηθεί ένα εξαιρετικό σε έκφραση σκίτσο του μεγάλου ποιητή, φιλοτεχνημένο από τον Πατρινό καλλιτέχνη Κ. Καρανασόπουλο. Από το παράπλευρο βήμα μίλησαν για το έργο του ή Γεν.Γραμματεύς του Μορφωτικού Συλλόγου και γνωστή διανοουμένη Κατερίνα Μητσοπούλου με θέμα τον Παλαμά ως πατριδολάτρη ποιητή, ο γεν. επιθεωρητής μέσης εκπαιδεύσεως Γεώργιος Παπαοικονόμου, με θέμα: «Ευλαβική θεώρηση ενός αθάνατου ποιητικού έργου» και ο Κ. Τριανταφύλλου «Ο μεγάλος Παλαμάς και η Πάτρα».
Τις ομιλίες πλαισίωναν απαγγελίες από το έργο του Παλαμά των δίδων Χαρίκλειας Αχ. Μενούνου και Καίτης Ι.Σωτηρακοπουλου.
Δεν υπήρξε λόγος να το εξακριβώσω ,αλλά είμαι βέβαιος ότι όσοι Ιταλοί αξιωματικοί παρακολούθησαν το μνημόσυνο αυτό θα συγκινήθκαν κι αυτοί ,ιδιαίτερα από τις θαυμάσιες απαγγελίες.
Σε λίγα χρόνια ύστερa από πρόταση του τότε δημάρχου Νικ.Βέτσου συστήθηκε επιτροπή από παράγοντες της πόλεως και με παμπατραϊκό έρανο στήθηκε η προτομή του Παλαμά στα Ψηλά Αλώνια που την αποκάλυψε σε ειδική τελετή ο δήμαρχος Β.. Ρούφος.
Τώρα έρχεται η σειρά του φίλτατου ιστορικού κ. Τριανταφύλλου η και άλλων Πατρινών να συνεχίσουν με δικές τους αναμνήσεις για τις άλλες εκδηλώσεις που έχουν γίνει για το μεγάλο τέκνο της πόλεως. Κι αυτό γιατί τις χρειάζονται οι νεότεροι που οι σύγχρονοι καιροί πάνε να μειώσουν την ανεκτίμητη προσφορά του Κωστή Παλαμά.
ΚΩΣΤΑΣ Α.ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ